Terugkeer van vier weidevogelsoorten.

Weidevogels in Friesland staan bij menig natuurliefhebber in de belangstelling. Op mijn oproep in Vanellus ontving ik veel waarnemingen en diverse vragen betreffende de herkenning van de terugkerende en pleisterende weidevogels. Er zijn enkele belangrijke kenmerken waar we bij het vaststellen van de broedvogels op moeten letten. Met name in de wintermaanden bij de overgang van zomer naar winterkleed wil er nog wel eens verwarring optreden betreffende de kleden van de vogels.

Door Jan de Jong, Joure

Bij de grutto Limosa limosa is het in de wintermaanden en het vroege voorjaar opletten met welke (onder) soort we te maken hebben. Onze in Friesland broedende grutto’s behoren tot de ondersoort limosa. De ijslandse grutto Limosa limosa islandica lijkt echter sterk op de bij ons broedende grutto en kan hier vooral in de wintermaanden aan de kust worden waargenomen, verwarring met onze vroeg aankomende broedvogels is dan zeker mogelijk. De rosse grutto Limosa lapponica lapponica is broedvogel in Noord- Siberië, Lapland, Finland en Noord- Rusland en wordt in Friesland vooral aan de kuststrook op doortrek gezien en komen zelden in het binnenland. Deze rosse grutto’s verschillen duidelijk van de grutto door een iets opgewipte snavel, korte poten en gebandeerde staart. Een grutto heeft een rechte snavel, lange poten en een duidelijke grote zwarte eindband op staart. Bij de kievit Vanellus vanellus is er eigenlijk geen verwarring mogelijk met andere soorten. Van de tureluur Tringa totanus bestaan er twee ondersoorten(totanus en robusta) in Europa. De ijslandse tureluur Tringa totanus robusta komt vooral in de wintermaanden aan de kuststrook voor en broedt op IJsland en de Faeröer en is iets groter dan de ondersoort totanus en heeft een meer rossige zweem over zich en is wat donkerder van kleed. De tureluur Tringa totanus totanus is broedvogel in Europa van Engeland en Ierland tot oostelijk in Rusland. De scholekster Haematopus ostralegus gaf geen reden tot verwarring , wel maakten diverse waarnemers melding van het winterkleed (witte vlek) aan de hals wat normaal is in de wintermaanden.

Waarnemingen in 2013.
Grutto Limosa limosa (Linnaeus,1758) Skries. In de wintermaanden diverse grutto meldingen in klein aantal aan de kust, betreft mogelijk de ondersoort islandica. Vanaf half februari is de soort meer in het binnenland van Friesland te zien.

Enkele meldingen. 18-02; 18 in Skrins te Wommels(Simon de Winter); 20-02; nu 25 in Skrins bij Wommels(Simon de Winter); 28-02; 1 in Rijperkerkerpolder (Loes Kuiper);03-03;12 in Rijperkerkerpolder (Vincent Douwes), 22 in Grutte Wielen bij Leeuwarden (Merel Zweemer,Jeroen Breidenbach), 8 te Oudega (W) in plas dras gebied (Bert Zijlstra), 1 overvliegend bij Wide Mar (Albert Eggens);04-03; 80 Makkumer Zuidwaard (Dick Pruiksma); 05-03; 2 in Hurdegarypsterpolder (Erik van Hoffen) , 249 in Grutte Wielen bij Leeuwarden (Jeroen Breidenbach);06- 03; 38 in Ryptsjerksterpolder (Fokke van der Weij), 250 in Skrins bij Wommels(Sander Veenstra), 6 bij Wide Mar (J.de Groot); 07-03; 491 in Skrok bij Wommels (Jildert Hijlkema);08-03 600 in Skrok bij Wommels (Bert Zijlstra), 650 aan Griene Dyk bij Sneekermeer (Johan op den Dries);10-03; 100 bij Sybrandaburen (Henk Brinkman); 12-03; 400 bij de Woudfennen (Simon de Winter), 59 bij Workum (Jan Tijsma);14-03; 250 bij Woudsenderschar (Jaap Langenbach);15-03; 150 bij Koufurderrige (Bert Zijlstra), 20 bij ijsbaan Oppenhuizen en 20 bij Woudfennen (H.van der Werf); 16-03; 6 bij Heeg (Bert Zijlstra), 60 in de Jan Durkspolder bij Eernewoude en 44 bij de Wide Mar (Marten Sikkema). Door de extreem aanhoudende koude schrale oostenwind met veel nachtvorst heeft de soort zwaar te lijden gehad dit voorjaar. Wanneer werden in U gebied de 1e eieren vastgesteld?

Kievit Vanellus vanellus Linnaeus,1758. Ljip. In de maanden januari en februari 2013 voornamelijk langs kust en op de kleigrond nog in vrij grote aantallen aanwezig in Friesland, Enkele meldingen. 01-01; 400 Skrins te Wommels (Jonny van der Zwaag) ;02-01; 800 in Lauwersmeer Bantpolder (Siep Luinenburg en Koert Scholten);03-01; 1000 in Bantpolder Lauwersmeer (Rob Olivier en Jonny van der Zwaag);04-01; 10.000 (!) te Oudega W,plasdras(Haije Valkema);06-01; 300 overvliegend Workumerwaard (Jos Welbedacht);12-01; 5000 Ferwert Buitendijks (Merel Zweemer en Jeroen Breidenbach).

Tijdens de koude periode tussen 14-01 en 28-01 waren er maar enkelingen aanwezig in Friesland. In februari kwamen ze op meerdere plekken plotseling terug in honderdtallen, doch de grote groepen waren verdwenen. Enkele meldingen. 02-02; 150 Lauwersmeer (Bob Hogeveen);09-02; 100 Leienpolder (koert Scholten);18-02; 150 Weperpolder (Koert en Sjoukje Scholten),75 bij Potskar noord aan Sneekermeer (Hans de Jong); 21-02; 200 in Greate Krite bij Grou (Wieger van Keulen);28-02; 200 in Ryptsjerksterpolder (Loes Kuiper).

Pas begin maart kwamen er weer grotere groepen terug. 03-03; 250 te Oudega w plasdras (Bert Zijlstra), 700 Grutte Wielen bij Leeuwarden (Merel Zweemer en Jeroen Breidenbach), honderden terug bij Blaugraslanden bij Akmarijp (Durk Visser);04-03; 100 Ferwert Buitendijks (Matthijs Bootsma); 05-03; 617 overvliegend naar Noord boven Leeuwarderbos(Geert Dijkstra,Harm Dijkstra en Jeroen Breidenbach), 1000 overvliegend bij Grutte Wielen (Loes Kuiper),500 ter plaatse Grutte Wielen bij Leeuwarden(Jeroen Breidenbach);10-03; 100 in Kromme Jelte (Bert Zijlstra),100 in Zuidoosterpolder (Pieter van der Mossel), 40 op Stienser Oudland (Rinse Bouma), 20 voedsel zoekend te Gorredijk (Sjoerd Sipma);12-03; 60 rustend te Kollum, 42 overvliegend naar noord- oost te Eastermar,230 rustend bij Oeble om Wei (Arend Timmerman),50 in Poelensterpolder (J.de Groot).

Kieviten zochten door het koude voorjaarsweer ,dat tot zeker aan begin april duurde , massaal de tuinen en parkjes in dorpen en steden op om nog aan voedsel te komen.  Kieviten baltsend en “oer de wjuk” vanaf eind februari. Enkele meldingen. 21-02; 2 bij 3de Kroonpolder op Vlieland , ook 2 op 23-02(Carl Zuhorn); 24-02; 9 in polder Rohel (arend Timmerman);04-03; 4 Kroonpolders op Vlieland(Carl Zuhorn), 2 te Heerenveen (M. Hasselaar);05-03; 4 te Gersloot (Vincent Douwes);06-03; 2 in Groote Sintjohannesgaasterpolder (M. Hasselaar), 1 te Jubbega- Schurega (Karin Uilhoorn) ;13-03; 2 in polder Buitenpost (Teunis IJlstra), 4 te Smallebrugge (Jaap Langebach);15-03; zeker 16 in Lauwersmeer bij Ezumakeeg (Sytse van den Berg); 17-03; 2 te Heerenveen (Karin Uilhoorn). De eerste eieren waren in 2013 extreem laat door het koude (na)winter weer.

Tureluur Tringa totanus totanus. Tsjirk. 05-03; 2 in Grutte Wielen bij Leeuwarden (Jeroen Breidenbach);06-03; 4 in Grote Sintjohannesgaaster veenpolder (Jaap Westra), 1 bij Wide Mar (J.de Groot), 30 bij Skrins te Wommels (Sander Veenstra), 1 ter plaatse in plasdras te Oudega W en 1 bij Heeg ,De Burd (Bert Zijlstra) ; 08-03; 3 aan Griene Dyk bij Sneekermeer (Johan op den Dries); 14-03; 1 te Woudsend (Jaap Langenbach);15-03;1 te Koufurderrige (Bert Zijlstra);16-03; 4 bij Wide Mar (J.de Groot), 7 in Groote Sintjohannesgaasterpolder (Frank van Gessele). Meldingen van eerst ei data van deze soort zijn welkom.

Scholekster Haematopus ostralegus. Strânljip. 01-02; 1 overvliegend naar binnenland te Buitenpost (Teunis IJlstra); 04-02; 1 in Haulerpolder te Haule (Carel de Vink);17-02; 3 bij Tearnzer Wielen bij Leeuwarden, 2 in plasdras te Oudega W (Merel Zweemer,Jeroen Breidenbach); 18-02; 1 overvliegend te Heechterp te Leeuwarden (Harm Dijkstra);19-02; 2 te Skrins bij Wommels (Simon de Winter), 26 bij Tearnzer Wielen bij Leeuwarden(Jeroen Breidenbach);20-02; 3 te Blitseard Leeuwarden (Jeroen Breidenbach); 27-02; 1 te Indijk (Jaap Lautenbach);28-02; 1 te Heerenveen (Karin Uilhoorn); 01-03; 2 overvliegend te Bakkeveen (Sjouke en Harma Scholten);02-03; 1 roepend te Drachten (Diedert Koppenol), 8 bij Witte Brekken (Johan Helmus); 03-03;71 bij Tearnzer Wielen bij Leeuwarden (Merel Zweemer,Jeroen Breidenbach), 60 bij Wide Mar (Albert Eggens), 4 bij Oudega W in plasdras gebied (Bert Zijlstra), 1 te Bakkeveen overvliegend naar noordwest (Koert Scholten);04-03; grote groep bij Woudfennen te Joure (Durk Visser), 1 paar terug in Joure op industrieterrein de Ekers (L.B. Rijpkema), 1 paar terug te Uitwellingerga (Sjoerd Galama);05-03;3 paar terug in plan de Ekers te Joure (L.B. Rijpkema) ;06-03;paartje terug in tuin te Eernewoude (Rikele Hollema);07-03; paar te Heerenveen terug in broedbiotoop (Karin Uilhoorn).

Voor het overzicht van de eerste eieren van weidevogelsoorten ontvangen we graag meldingen van Grutto, Scholekster , Tureluur , Veldleeuwerik, Graspieper en Watersnip. Daarbij zijn vinddatum, aantal eieren in het nest ,vindplaats, nazorger(s)en vogelwachtafdeling van belang om te melden. De gegevens worden t.z.t. in een overzicht samengesteld en in een Website 04-2013 gemeld. Reacties graag naar; j.d.jonglc@home.nl of tel. 05130414788 Vogelnieuws Vanellus BFVW.
Veel binnenlandse scholekster blijken in de wintermaanden geschoten te worden in Frankrijk (zie Vanellus 03-2013). Wie meer wil weten over o.a. de scholekster kijkt in het natuurblad Vanellus: 2013 nr. 03 (natuurbeleving, natuurbescherming en natuurstudie). Daarin ook meer over buitenlandse ringvondsten van deze soort. Nog geen lezer van Vanellus? Meldt U aan op 0511-425775 of 0513-414788. U ontvangt het blad voor 14 € (6x) per jaar.

Bronnen:. BFVW .Vogelwacht afdelingen BFVW Friesland. www.waarneming.nl Jong de J., Archief Vogelnieuws Jan de Jong/Leeuwarder Courant. Jong de J., 2013 , Bijzonder Vogelnieuws. Vanellus 03 – 2013.

Reacties en/of aanvullingen en ringvondsten en vogelmeldingen uit de natuur kunt u melden aan: Jan de Jong, E.A. Borgerstraat 66, 8501 NG Joure, tel. 0513-414788, email: j.d.jonglc@home.nl Voor meer weidevogelnieuws zie Vanellus 03-2013 .