29 mei 2016, Duurswouderheide

‘Meino, Meino, Meino, hier een groene juf’. Een hekel aan mijn naam heb ik niet maar vandaag heb ik ‘m vaak genoeg gehoord en moet ik zeggen dat de naam groene juf wel erg toepasselijk is voor een pantserjuffer. Die houden we erin.

Het is weer tijd voor de jaarlijkse excursie die namens Vogelwacht Marssum e.o. wordt georganiseerd. Reisdoel: Duurswouderheide nabij Bakkeveen. Doelsoort: de adder. Jaja, een vogelwachter die slangen zoekt. De grenzen worden steeds verder verlegd. Nog even en we heten Natuurwacht Marssum e.o. De deelnemers staan in een mailinglijst van geïnteresseerden en worden aangeschreven als er een excursie op het programma staat. ‘Weet je zeker dat je de excursie door laat gaan’, vraagt medebestuurslid Matthijs daags ervoor. ‘Ja, het gaat goed komen. Ik laat me niet weer in de maling nemen door de weersvoorspellingen’. Er zit bluf in die uitspraak maar gelukkig blijkt het goed uit te pakken. Om 8.00 uur vertrekken we vanaf het Dorpshuis in Marsum naar onze bestemming onder stralende omstandigheden.

Te water
Op de parkeerplaats bij het historische kerkje van Duurswoude staatHessel de Haan met zijn beide zoons op ons te wachten, het maakt de groep van 15 personen compleet. Een voorstelronde en kort introductiepraatje en op pad. Zonnestralen prikken tussen de bomen door, precies in dat licht dansen allemaal motjes waarvan de mannetjes enorme lange voelsprieten hebben. ‘Ho, kijk hier eens wat een mooi gezicht’. Geelbandlangsprietmotjes’. De kinderen komen naast me staan en doen me na door hun hand uit te steken. Enkele diertjes werken mee. Fotografen genoeg tijdens deze excursie dus klikken maar. Zo’n 500 meter verder komen we bij een poeltje waar van alles is te beleven. Enorm veel libellen wat aanleiding geeft om over te vertellen. Ook veel kikkers. De fotografen leven zich uit. Voor mij is het even slikken want mijn camera ligt in de auto. Die neem ik nooit mee als er een excursie is te geven. Leuk om te zien hoe snel de kinderen met elkaar optrekken terwijl ze elkaar net voor het eerst zien. Louter jongens vandaag. Ze gaan te water op zoek naar kikkers. De volwassenen lopen of kruipen door de begroeiing om mooie plaatjes te maken van o.a. meikevers, hoornaars, kikkers en libellen. ‘Let op de witsnuitlibellen die hier ook rondvliegen naast oeverlibellen en de vele, vele viervlekken’. Achteraf bleek er, aan de hand van de gemaakte foto’s, ook een nog zeldzamere witsnuit tussen te zitten. De Noordse was al gezien met zijn rode pterostigma’s op de vleugels maar op 1 plekje zat er 1 die steeds terugkeerde. Dit bleek een venwitsnuitlibel te zijn. ‘Matthijs … PJ (Pieter-Jord), hier een meikever vrouw in het gras’. Dit is niet tegen dovemans oren gezegd. De beide mannen zitten er prompt op de knieën voor. Je zou bijna vergeten dat er ook nog vogels zijn. De boompieper laat geregeld zijn zangvlucht horen en zien. Er komen 2 buizerds en 2 appelvinken overvliegen. Verder is er weinig te zien door het dichtbegroeide struikgewas en bomen. Te horen des te meer. De koekoek, zwartkop, roodborst, winterkoning, specht, zanglijster, tjiftjaf, vink en bonte vliegenvanger. Eigenlijk hoeven we niet verder, zo veel te beleven en mooi is het hier maar dat is niet het plan.

Spreekbeurt
Na nogmaals de mensen er op te hebben gewezen dat we ons begeven in tekenland gaan ook de laatste deelnemers overstag door de broek bij de sokken in te doen. We lopen verder met aan onze linkerhand de weidse heidevelden met zijn Pingoruïnes en rechts de bosrand. Een bruine flits boven het water. ‘Let op mensen, een jagende boomvalk’. Die hebben genoeg voedsel in tegenstelling tot muizeneters als de torenvalk. Met dit warme weer zijn er enorm veel libellen voor handen. De boomvalk laat zich geregeld jagend zien terwijl we doorlopen. ‘Hier een vlindertje, een groentje’. De fotografen duiken er weer bovenop. Niet alleen de volwassenen. Hugo met zijn compact camera staat vooraan wat wachttijd oplevert voor de telelens gasten. Andere kinderen gebruiken de smartphone van paps of mams. Het groentje is een vroege vlieger en blijkt vandaag niet alleen te zijn. Niet eerder heb ik zoveel van dit vlindertje in 1 gebied gezien. Nynke van Wier had me verteld dat haar zoon Björn binnenkort een spreekbeurt geeft over slangen en erg naar deze excursie had uitgekeken. De druk ligt hoog. Linda had aangegeven dat ze weinig hoop had om ze te vinden in deze tijd van het jaar nu ze erg actief zijn na hun halfjaarlijkse winterslaap. Afgelopen week had ze niks kunnen vinden in andere gebieden. Zelf zit ik niet zo over in. Er zit materiaal in mijn knapzak en daarnaast een verhaal te vertellen waardoor de deelnemers toch genoeg gaan meekrijgen van de slangen. Maar misschien hebben we vandaag het geluk aan onze kont hangen want Matthijs roept een verlossend woord. ‘SLANG!’ Gelijk reageert een ieder door er op af te gaan. ‘Rustig naderen, anders is het dier zo weg’. In de bosrand ligt een adder te zonnen. We staan allemaal te kijken en waar mogelijk worden foto’s gemaakt maar al vrij snel gaat het koppie omhoog wat op alertheid duidt en weg kronkelt het diertje. ‘Mooi mensen kom er even bij, tijd voor het slangenpraatje en missie geslaagd dus we kunnen naar huis’. Aan de hand van meegenomen leaflets met afbeeldingen van de 3 soorten slangen die in Nederland voorkomen en een afgeworpen slangenvel (eerder gevonden tijdens een excursie op het Fochteloërveen), vertel ik het 1 en ander. En als afsluiter: Mooi ….wie heeft er ook alweer een spreekbeurt te geven over slangen?’ Er gaat een vingertje omhoog. ‘Na afloop krijg je het slangenmateriaal van me mee, een goed verhaal erbij en zeker weten dat je een hoge score behaalt’. Volgens mij heb ik nu zelf ook veel punten gescoord. Een alles zeggende verlegen grijns, zegt genoeg.

De rattenvanger
En nee, tuurlijk gaan we nog niet naar huis. We zijn alleen maar meer gemotiveerd om adders of wie weet een hagedis te vinden. Op de hier gelegen uitkijkheuvel nemen we een hapje en drankje. De fotografen hebben tijd om o.a. het veenpluis op de kiek te zetten. Als we verder willen lopen daalt er weer een boompieper als een parachute naar beneden en gaat op een kale tak zitten. ‘Die zit er mooi voor’. ‘Waar zittie dan?’ ‘Nou loop maar met die grote meneer mee’. Prachtig gezicht hoe de jongens als in het verhaal van “De rattenvanger van Hamelen” achter Matthijs aan struinen. We slaan linksaf en steken het heideveld over. Het heideveld is 150 ha en daarmee het grootste van Friesland. Op de heuvel had ik net verteld dat een paartje roodborsttapuit meestal in deze hoek vertoefd. Halverwege de oversteek zitten de vogeltjes beide op een draad. Dank u, altijd fijn die medewerking. We lopen door een kudde Drentsche heideschapen met lammetjes. klikker-de-klik maar weer.

Vloeken en tieren
Aan de overkant gaan we opnieuw linksaf en lopen en vervolgen onze weg langs de bosrand. In de zon uit de wind. Zooooo, warmpjes is het hier. Chris was zooooo moe en liep aan de hand van heit Doede maar nu komt de jas uit en de vermoeidheid is verdwenen. ‘Volgende keer wil ik weer mee, Meino’, zegt hij. We checken opnieuw de bosrandjes. Matthijs loopt aan de andere kant van het fietspad waar zich nog een strook struikgewas bevindt. Hij heeft een anti-tekenbroek aan dus kan hij het doen en is de aandacht mooi verdeeld. We zien nog meer vlindersoorten. Citroentjes en groot koolwitje. ‘Meino, een zwart-rode vlinder’, roept Matthijs. Waarschijnlijk staat er ergens Jacobskruiskruid, de waardplant van de de Sint Jacobsvlinder. Een dagactieve nachtvlinder waarvan de rups giftig is. Na de ontpopping blijft er nog genoeg gif over in de vlinder zodat vogels ook de vlinders met rust laten. Nogmaals Thijs, ‘Meino, een heel gek groen beest hier in de boom’. ‘Ja, dat is een smaragdlibel’. PJ komt bij me. ‘Hey Meino, wat heb ik nou op de foto gezet?’ ‘Bliksum PJ, dat is ook een hele mooie soort. Een nachtpauwoog. Mooi man!’. Ook de kinderen roepen regelmatig mijn naam om iets te vragen. Hugo Noordbruis is echter opnieuw de absolute winnaar. Gelukkig krijg ik regelmatig assistentie van Linda, vriendin van de show, om uitleg te geven. Opeens begint Matthijs te vloeken en te tieren. Hij wordt er op gewezen dat er kinderoortjes meeluisteren en foetert verder in keurige bewoording als chips, potverdikkie, plasser, verdorrie …. Er schoot een adder voor zijn voeten weg, zag ‘m te laat en dus geen fotoplaat. Maar dan … rappapaarappaa … ‘ja, hier een adder’. Doede heeft er 1 gelokaliseerd. Erg scherp want je eerste adder vinden is echt niet makkelijk. Ze zijn goed gecamoufleerd. Allemaal kunnen we het dier bekijken en klikker-de-klik maar weer. Linda maakt er een pracht van een filmpje van inclusief het geluid van een enthousiaste publiek. ‘Wat issie lang hé mem’, horen we Björn zeggen. Het is een volwassen beest met een maximale lengte van 70 cm. Niet veel later vindt Nynke nog een slang. ‘Het scherpe zicht zit ‘m in de familie zeker’. Een jonge adder ditmaal. Nog moeilijker te spotten. Geweldig! Onze dag kan niet meer stuk. Een paar hagedissen schieten weg, te laat om te showen.

Op gevoel
In ons enthousiasme lopen we door i.p.v linksaf naar de auto’s. Geen idee waar we belanden. Improviseren is best spannend. ‘Komt het wel goed’, wordt me gevraagd. ‘We lopen nog een stukje het bos in. Kijken wat we aan treffen’. Het is lekker koel in het bos. Het ziet er ruig uit met omgevallen bomen. Een paar grote lijsters vliegen voor ons uit. ‘Ho stop, daar links is een bruggetje. Daar gaan we heen’. Puur op gevoel. Het bruggetje loopt over een mooi riviertje. Een toplocatie om een groepsfoto te maken. Matthijs maakt ‘m. De zang van een gekraagde roodstaart doet ons verder lopen over een smal paadje door het bos en leidt ons naar een vennetje. Wow, wat is het mooi hier en wat ontzettend veel libellen. Vrijwel alleen maar witsnuiten. Noordse en ven. ‘Meino, er zit er 1 op je pet, stil staan voor een foto’. Hessel en Linda drukken af. Thuisgekomen blijkt het een gevlekte witsnuitlibel te zijn. Dat is witsnuitsoort nummer 3 voor vandaag. Het kan niet op.

We komen het bos uit en staan langs een autoweg. Linksom. Na een stukje fietspad komen we weer uit op de parkeerplaats bij het kerkje. Precies binnen de geplande tijd. Opnieuw een topdag afgeleverd namens Vogelwacht Marssum e.o. Of is het nou Natuurwacht? Vandaag in ieder geval wel. Alles zat mee vandaag. Enthousiast scherp speurende deelnemers, inclusief de kinderen. Complimenten boys. Hoewel ik denk dat mijn naam nog dagen nagalmt over het grootste heideveld van Friesland. 🙂

Tekst: Meino Zondervan

Meer foto’s op:

https://www.facebook.com/meino.zondervan/posts/534711500048599?notif_t=like_tagged&notif_id=1464813951457548

https://www.facebook.com/pieterjord.hovenga/media_set?set=a.10206761134962755.1073741928.1106423466&type=3&pnref=story